Zairah Begum Khan gaf een powerpoint presentatie gebaseerd op haar afstudeerscriptie voor sociologie der Niet-westerse Samenlevingen en Sociale en Organisatie Psychologie: Two Faces of Havana, Identity and Strategy, Youth between the Local and the Global. Zij maakte geen gebruik van een volledig uitgeschreven tekst. Hieronder volgt een korte samenvatting door Nathalie Houtermans.

drs. Zairah Begum Khan:

Twee gezichten van Havana. Identiteit en strategie tussen 'local' en 'global'

Van juli tot en met december 2001 verrichtte Khan een leeronderzoek in Cuba en meer specifiek in Habana Centro, in de 'barrio Colón'.

Haar onderzoek richtte zich op jonge Cubanen, tussen de 18 en 28, in deze wat men hier als achterstandswijk zou beschouwen, en de wijze waarop zij zich weten te handhaven in een zeer snel veranderend Cuba. Een Cuba dat haar grenzen steeds meer opent voor buitenlandse investeerders en vooral buitenlands toerisme. Hiermee wordt Cuba steeds meer geïntegreerd in het proces van globalisatie, met al haar voordelen, maar vooral ook haar nadelen, zoals een toenemende polarisatie en een vernieuwde relatie russen rassen en klassen binnen dit communistische ('Fidelistische') systeem.

De terugkeer naar locale identiteiten coëxisteert daarbinnen met de integratie in transnationale netwerken en deze oude en nieuwe tradities vormen samen hybride identiteiten en creëren moderne opvattingen over 'roots'.

Jonge Cubanen nemen een specifieke positie in binnen deze huidige verschuivingen. Door hun levensfase zijn zij vaak de eersten die worden geconfronteerd met de nieuwe mogelijkheden, maar zijn zij tevens kwetsbaar voor nieuwe sociale problemen. Jongeren in Cuba, (maar ook in andere gebieden op mondiaal niveau) worden geconfronteerd met een crisis ten aanzien van hun marginalisatie ten opzichte van bronnen en de onmogelijkheid om hun aspiraties te verwezenlijken. Als een consequentie richten zij zich in toenemende mate op niet-institutionele wijzen om eisen te stellen en zoeken alternatieve wegen om hun noden te vervullen, zoals de informele economie, prostitutie en kleinschalige diefstal. Zij trekken zich terug in een alternatieve ruimte van vrije tijd, waarin zij hun eigen identiteit creëren en hun eigen waarden formuleren.

Hoewel haar onderzoek veel breder is ging Khan hier, gezien de opzet van de avond, specifiek in op een van de in haar onderzoek beschreven strategieën die de meeste invloed heeft op de kunst en cultuur in Cuba, en tevens de meest positieve vorm, daar zij in staat is om Cubanen een gevoel van eigen waarde te laten behouden: een Afro-Cubaanse identiteit. Khan maakt zeer duidelijk dat het hier gaat om een term die Cubanen zelf om meerdere redenen nauwelijks gebruiken, maar die zij hanteert om de diepgaande invloed van Afro-Cubaanse religies en culturele uitingen te duiden. Andere strategieën zijn onder andere het zogenaamde 'jineterismo' (- letterlijke vertaling 'Jockey' omdat zij' op de rug van de toeristen rijden' - straathustlers die zich onder andere bezig houden met illegale handel en (semi-)prostitutie) en 'trans-nationality' (het gericht zijn op buitenland, vooral USA).

In de praktijk lopen verschillende strategieën bij veel mensen door elkaar hoewel er binnen degenen die zich richten op de ontwikkeling van een Afro-Cubaanse identiteit er de meesten zijn te vinden die zich kritisch opstellen ten opzichte van het jineterismo en het klakkeloos overnemen van de westerse waarden. Let wel, het gaat dan zeker niet om een statische identiteit.

De recente aandacht voor Afro-Cubaanse cultuur kan enerzijds worden gezien als een sterke uiting van locale identiteit in de context van toenemende mondiale invloeden in Cuba. Aan de ander kant, maakt deze locale identiteit deel uit van een mondiale cultuurindustrie en wordt het geëxporteerd en aangeboden aan toeristen. Deze nieuwe impulsen kunnen bijdragen aan het bewaren van culturele praktijken. Echter uitsluitend door het uitoefenen van Afro-Cubaanse gebruiken behouden zij hun waarde in het dagelijkse leven en gaat het voorbij een functie die uitsluitend in dienst staat van het bewaren van een traditie.

Tradities en roots kunnen de basis vormen van een collectieve uitdrukking van een identiteit. In Colón en onder de jongeren zijn de Afro-Cubaanse wortels op verschillende wijzen aanwezig: in muziek, dans, religie kleren en andere symbolische uitdrukkingen van identiteit. Afro-Cubaanse identiteit is echter geen exclusief deel van hun identiteit. Zij combineren hun eigen opvatting van hun roots met nieuwe elementen die zij tegen komen en zich toe aangetrokken voelen en scheppen daardoor nieuwe, hybride identiteiten, zonder overigens een bepaalde, moeilijk te definiëren basis kwijt te raken.